Sekcja Relacji Międzygatunkowych zawiesiła działalność.
13 lipca 2020 odbyło się pierwsze założycielskie spotkanie (on-line) Sekcji Relacji Międzygatunkowych PTS. Uczestniczący członkowie sekcji powołali Zarząd sekcji w składzie:
Przewodnicząca dr hab. Prof. UAM Hanna Mamzer
Wice przewodnicząca dr hab. Prof. UAM Magdalena Ziółkowska
Wice przewodnicząca dr Magdalena Gajewska
Wice przewodniczący ds. Kontaktów z zagranicą dr Michał Pręgowski
W trakcie spotkania podjęte zostały tematy organizacyjne i merytoryczne, zmierzające do ustalenia konkretnych planów działania. Obejmować one mają aktywność naukową ale także praktyczne wsparcie w sytuacjach szczególnie napiętych międzygatunkowych relacji. Sekcja będzie stopniowo nawiązywała współpracę z instytucjami i organizacjami podejmującymi naukowe rozważania na temat relacji ludzi i nie-ludzi. Wstępnie zaplanowano spotkanie sekcji w czasie zbliżonym do terminu organizacji konferencji „Praktyki wobec zwierząt w XXI” wieku 23/24 października 2020. Więcej informacji o bieżących działaniach sekcji i ważnych wydarzeniach można znaleźć na profilu facebook’owym sekcji:
Osoby zainteresowane współpracą w ramach sekcji prosimy o kontakt mailowy z dr hab. Prof. UAM Hanna Mamzer: mamzer@amu.edu.pl
Cztery argumenty uzasadniające potrzebę powołania Sekcji Relacji Międzygatunkowych w Polskim Towarzystwie Socjologicznym
Argument pierwszy wiąże się z odwołaniem do historii dyscypliny. Jakkolwiek socjologia relacji człowieka i innych gatunków zainteresowała badaczy relatywnie niedawno, to o teoretycznej możliwości jej uprawiania – dokładniej zaś, „socjologii stosunków ludzi do zwierząt (zwłaszcza domowych i myśliwskich)” – pisał już Max Weber w „Gospodarce i społeczeństwie” w 1922 roku. Weber zwracał uwagę na złożoność więzi społecznych u istot innych niż człowiek, która czyni je przedmiotem potencjalnego zainteresowania socjologów. Read Bain, redaktor naczelny American Sociological Review (1938-1942) i wiceprezydent Amerykańskiego Towarzystwa Socjologicznego (1944), złożył jeszcze bardziej otwarty postulat zajęcia się takimi badaniami. W artykule „The Culture of Canines” (1928), posługując się przykładem bliskich ludziom psów i opisując sposoby, w jakie psy nabywają wzorce kulturowe ludzi, Bain wykazał, iż socjologowie powinni zająć się „socjologią zwierząt”. Pisząc o tych ostatnich Bain przypominał, iż skoro ich zachowania, rozumowanie, anatomiczno-fizjologiczna struktura oraz życie społeczne korelują w pewnych zakresach z ludzkimi, to wyprowadzanie w socjologii arbitralnego podziału pomiędzy zwierzętami i ludźmi jest niezrozumiałe i nieuzasadnione. Realny i systematyczny zwrot socjologii ku zwierzętom miał miejsce kilka dekad później, a jego symbolicznym początkiem był rok 1979, w którym czasopismo naukowe Social Forces opublikowało wielokrotnie cytowany do dnia obecnego artykuł „The Zoological Connection: Animal-Related Human Behavior” Cliftona Bryanta, wzywającego socjologów do dostrzeżenia obecności zwierząt w przestrzeni publicznej i prywatnej, a także do systematycznego badania ich wpływu na życie społeczne człowieka.
Po drugie, utworzenie sekcji będzie odpowiedzią na aktualne trendy w socjologii, w ramach której bada się rozliczne aspekty relacji i interakcji ze zwierzętami. Badania te obejmują m.in. takie zagadnienia, jak społeczna konstrukcja zwierząt, różnice kulturowe w ich traktowaniu, stosunek do różnych kategorii zwierząt (towarzyszących, hodowlanych, dziko żyjących, chronionych i innych), przemiany statusu zwierząt we współczesnych społeczeństwach, przemoc wobec zwierząt, jak również zjawiska krzyżowe (np. związek przemocy wobec zwierząt i przemocy w rodzinie czy naruszania dobrostanu zwierząt w hodowli przemysłowej i dobrostanu ludzi zatrudnionych do jej obsługi). Do szeroko dyskutowanych publikacji na wzmiankowane tematy należą m.in.: “Animal Rights, Human Rights. Entanglements of Oppression and Liberation” Davida Niberta (2002), „Just a Dog. Understanding Animal Cruelty and Ourselves” Arnolda Arluke’a (2006), „Animals & Modern Cultures” Adriana Franklina (1999), „Cat Culture. The Social World of a Cat Shelter” Janet i Stevena Algerów (2003), „Understanding Dogs. Living and Working with Canine Companions” Clintona R. Sandersa (1999) oraz „Animals and Society” Margo DeMello (2012). Warto dodać, iż najważniejsze interdyscyplinarne czasopisma naukowe publikujące wyniki badań na powyższe i inne tematy mają już ponad- („Anthrozoös”, 1987) i niemal trzydziestoletnią historię („Society & Animals”, 1993). Sekcje bądź grupy tematyczne poświęcone badaniu relacji ludzi i innych gatunków funkcjonują w stowarzyszeniach socjologicznych krajów anglosaskich już od pewnego czasu; Amerykańskie Towarzystwo Socjologiczne zarejestrowało sekcję „Animals and Society” w roku 2002, a „Animal/Human Studies Group” działa w ramach Brytyjskiego Stowarzyszenia Socjologicznego od roku 2006.
Po trzecie, powstanie Sekcji odzwierciedla stan faktyczny badań z zakresu relacji ludzi i innych gatunków prowadzonych w rodzimej społeczności socjologicznej. Tematyce tej zostało poświęconych wiele artykułów naukowych i monografii, w tym m.in. „Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych” Krzysztofa T. Koneckiego (2005), „Sens polowania. Współczesne znaczenia tradycyjnych praktyk na przykładzie analizy dyskursu łowieckiego” Doroty Rancew-Sikory (2009), a także redagowane przez socjologów interdyscyplinarne monografie zbiorowe np.: „Ludzie i nie-ludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna” pod redakcją Adriany Micy i Pawła Łuczeczko (2011), „Companion Animals in Everyday Life” pod redakcją Michała Piotra Pręgowskiego (2016), czy „Dobrostan zwierząt” pod redakcją Hanny Mamzer (2018).
Po czwarte, tematyka badawcza sekcji koreluje ze społecznym zapotrzebowaniem. Rolą socjologii jest opisywać społeczne kontrowersje, zmiany i zjawiska społeczno-kulturowe pojawiające się w otaczającej rzeczywistości, do których należą m.in. walka o prawa zwierząt, zmiany prawne i moralne dotyczące innych gatunków, wegetarianizm i weganizm, status zwierząt domowych, akcje społeczne wspierające ochronę gatunków. Społeczne zainteresowanie relacjami ludzi i zwierząt, wzajemnym powiązaniem ich dobrostanów, empatią i zrozumieniem dla innych gatunków, jest w Polsce zauważalne tak, jak i w innych krajach. Opisywanie, wyjaśnianie i rozumienie powiązań światów ludzi i zwierząt jest ważnym zadaniem dla socjologii.
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę powyższe, wnosimy o utworzenie w Polskim Towarzystwie Socjologicznym Sekcji Relacji Międzygatunkowych. Jej celami poznawczymi będą między innymi: badanie, opisywanie i interpretacja relacji ludzi i zwierząt, zarówno w skali krajowej jak i międzynarodowej; prezentowanie na polskim gruncie dokonań polskich socjologów oraz badaczy z innych krajów; podejmowanie dialogu z zagranicznymi ośrodkami naukowymi w celu promowania polskiej myśli socjologicznej w zakresie badania relacji międzygatunkowych. Celem społecznym sekcji będzie wspieranie działań naukowych socjologów zainteresowanych relacjami ludzi i zwierząt.